TÜRK ORMANCISININ GELİŞTİRDİĞİ YÖNTEM
BUROR TERAS

İlk
uygulama denemeleri 2009 yılının Eylül ayında başlatılan, Orman ve Av
Dergisinin 2009 yılı Kasım-Aralık aylarını kapsayan 6. sayısında
yayınlanan ve Silvikültür Şube Müdürü Recai Şenel tarafından kaleme
alınan makalede konu edilen, mini ekskavatörler kullanılarak % 40 tan
daha fazla eğimli alanlarda yapılan teraslar 2009 ve 2010 yılları
boyunca sürekli deneme uygulamaları ile geliştirilerek yapılan bu
çalışmalarda uygulanacak teknik belirlenmiştir. Mini ekskavatör
kullanılarak yapılan bu yeni teras yöntemi, Türkiye çapında hem OGM ve
hem de AGM tarafından uygulamaya başlanmıştır. Geliştirilen bu yeni
tekniğe BUROR TERAS (Bursa Orman Terası) adı verilmiş, Ağaçlandırma ve
Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü tarafından pozlandırılarak birim
fiyatları çıkartılmıştır. (307,308 ve 309 No lu ana pozlar)

Yapılan deneme uygulamaları
sonucunda iki ana yöntem geliştirilmiştir. Bu yöntemlerden biri BUROR
HENDEKLİ TERAS, diğeri ise BUROR ÇUKURLU SEKİ TERAS adını almıştır.
AGM, Buror Hendekli Teras için 3 ana poz altında toplam 36 adet poz
üreterek birim fiyatlarını tespit etmiştir. Dikim aralık ve
mesafelerine göre değişkeni daha fazla olan Buror Çukurlu Seki Teras
için ise henüz pozlandırma ve birim fiyat üretilememiştir. Buror Çukurlu
Seki Teras için şimdilik çalışılacak her alan için iş-zaman analizleri
yapılarak birim fiyatlar belirlenmektedir.
BUROR TERAS (Bursa Orman Terası) TEKNİĞİ:
İlk defa Bursa Orman Bölge Müdürlüğü’nün geliştirip
uygulamaya koyduğu ve 2009-2010 yıllarında yaklaşık 1500 Ha alanın
ağaçlandırılmasını sağlayan BUROR TERAS ( Bursa Orman Terası ),
genellikle dikim aralık- mesafelerinin fazla (4-10 m) olduğu Çf, Ks, Cv,
Ih gibi türlerin dikileceği meyilli alanlarda yapılmaktadır. Ekonomik
olabilecek alanlarda diğer türlerde ve daha sık aralıklarla da Buror
Teras yapılabilir. Buror Teras, mini ekskavatörün kendine yol yaparak
tutunabildiği her çeşit meyilli arazide yapılabilmektedir. Buror Teras
yapmaktaki esas amaç, dozerle arazi hazırlığı yapılamayan %40 tan fazla
meyilli arazilerde başarılı ağaçlandırmalar yapabilmektir. Toprak
koşullarına göre iki çeşit BUROR TERAS yapılmaktadır.
Mutlak toprak derinliğinin 40 cm den düşük, toprak
işlemenin zor olduğu karstik ve taşlı alanlarda Buror Çukurlu Seki
Teras; mutlak toprak derinliğinin 40 cm den fazla ve toprak işlemenin
kolay olduğu alanlarda ise Buror Hendekli Teras yapılmaktadır.
1-BUROR HENDEKLİ TERAS:
Mutlak toprak derinliğinin 40 cm den fazla ve teras yapımının kolay
olduğu alanlarda yapılmaktadır. Palet genişliği 100-170 cm, ağırlığı 2-6
ton civarında olan 24-50 beygir gücünde mini ekskavatör; önce palet izi
genişliğinde, kendi tutunabileceği şekilde, eş yükseklik eğrilerine
paralel, sıfır meyilde yol yapmaktadır. Yolu sonuna kadar yaptıktan
sonra mini ekskavatör geri dönerken yaptığı yolda kepçe ağzı ile iki
kova genişliğinde (yaklaşık 90-100 cm) toprağı, yaklaşık 45-50 cm
derinliğinde olacak şekilde olduğu yerde işlemektedir. Daha sonra
yamacın üst tarafından aldığı toprağa kırıntılı bünye vererek işlenmiş
toprağın üzerine çekmekte ve içe doğru %25-30 meyilli olacak şekilde
teras formu vermektedir. Ayrıca yapılan terasta 20-25 m. aralıklarla
suyun muhtemel hareketini önlemek amacıyla banket (engel) yapılmaktadır.
Ve bu şekilde çalışma sürdürülmektedir.
Böylelikle arazi şartları, diri
örtü boyu ve yoğunluğu dikkate alınarak 100-200 cm genişliğinde,
ortalama 60-100 cm işlenmiş toprak derinliğinde, eş yükseklik eğrilerine
paralel sıfır meyilde, içe doğru %25-30 meyilli Buror Hendekli Teras
yapılmış olmaktadır.
Bu çalışmada yol yapılırken
diri örtü zaten temizlendiğinden ayrıca bir diri örtü temizliğine gerek
yoktur. Diri örtünün yoğunluğu ve kuvveti arttıkça çalışmada kullanılan
mini ekskavatörün palet genişliği ve gücü artmalıdır. Teras genişliği de
diri örtünün boyu ve yoğunluğu arttıkça arttırılmalıdır. Onun için diri
örtünün çok kuvvetli olduğu alanlarda teras genişliği 200 cm’ye kadar
çıkarılmalıdır. Çıplak alanlarda ise palet genişliği daha küçük
makinelerle çalışmak yeterlidir. Çıplak alanlarda teras genişliği 100
cm’ye kadar düşebilmektedir.
2-BUROR ÇUKURLU SEKİ TERAS:
Mutlak toprak derinliğinin 40 cm den düşük ve teras yapımının zor
olduğu karstik alanlarda yapılmaktadır. Mini ekskavatör yine aynı
şekilde kendi tutunabileceği şekilde, eş yükseklik eğrilerine paralel,
sıfır meyilde içe doğru ise %25-30 meyilli olacak şekilde yol
yapmaktadır. Seki teras şeklinde yapılan yolda aynı mini ekskavatör ile
fidan dikilecek noktalara 80-90 cm genişliğinde, 90-100 cm uzunluğunda,
60-100 cm derinliğinde çukur açılmakta ve açılan çukur yamacın üst
tarafından alınan toprakla doldurulmaktadır. Ayrıca yapılan seki terasta
20-25 m. aralıklarla suyun muhtemel hareketini önlemek amacıyla banket
(engel) yapılmaktadır.
Böylelikle arazi şartları, diri
örtü boyu ve yoğunluğu dikkate alınarak 100-200 cm genişliğinde, eş
yükseklik eğrilerine paralel sıfır meyilde, içe doğru %25-30 meyilli
seki teras formu verilmiş yol üzerinde, dikim aralık- mesafeleri dikkate
alınarak 80-90 cm genişliğinde, 90-100 cm uzunluğunda, 60-100 cm
derinliğinde, yamacın üst tarafından alınan toprakla doldurulmuş olan
çukurlar yapılarak Buror Çukurlu Seki Teras tamamlanmış olmaktadır.
Bu çalışmada da yol
yapılırken diri örtü zaten temizlendiğinden ayrıca bir diri örtü
temizliğine gerek yoktur. Diri örtünün yoğunluğu ve kuvveti arttıkça
çalışmada kullanılan mini ekskavatörün palet genişliği ve gücü
artmalıdır. Teras genişliği de diri örtünün boyu ve yoğunluğu arttıkça
arttırılmalıdır. Onun için diri örtünün çok kuvvetli olduğu alanlarda
teras genişliği 200 cm’ye kadar çıkarılmalıdır. Çıplak alanlarda ise
palet genişliği daha küçük makinelerle çalışmak yeterlidir. Çıplak
alanlarda teras genişliği 100 cm’ye kadar düşebilmektedir.
BUROR TERAS’IN AVANTAJLARI:
-Bu yöntem sayesinde şimdiye kadar
çalışılamayan meyilli ve sarp arazilerde ağaçlandırma yapmak daha kolay,
daha ucuz ve daha başarılı olmaktadır.
-BUROR
TERAS yöntemi ile çalışılan sahaların büyük bir bölümünün mevcut doğal
örtüsüne dokunulmadığından biyolojik çeşitlilik korunarak ekosistem
tahrip edilmemektedir. Erozyon tehlikesi de ortadan kaldırılmaktadır.
-Türkiye
Ormanları yaklaşık 21 milyon hektar olup bu ormanların yaklaşık yarısı
da bozuk ormandır. 10 milyon hektar bozuk ormanın önemli bir kısmında
meyil yüzünden çalışma yapılamamaktaydı. Buror teras yöntemi ile artık
bu alanlarda rahatça çalışılabilecek ve Türkiye’nin bozuk ormanlarının
yetişme ortamı uygun olanları hızla verimli hale getirilebilecektir.
Buna ilaveten orman dışında ağaçlandırılması gereken ve yine meyilli ve
sarp olduğundan ağaçlandırılmayan alanlar da kolaylıkla
ağaçlandırılabilecektir. Geliştirilen BUROR TERAS yöntemi sayesinde
Türkiye’de gerek bozuk orman ve gerekse orman dışı alanlarda olmak üzere
tahminen 5 milyon hektar alanda ağaçlandırılabilme imkanı ortaya
çıkmıştır. Bu da Türkiye’nin verimli ormanlarının % 50 arttırılabilmesi
anlamına gelmektedir.
-BUROR
TERAS yönteminin meyilli ve erozyon tehlikesi altındaki tarım
alanlarında, meyveliklerde, zeytinliklerde kullanılması durumunda tarım
ve meyveliklerdeki en büyük sorun olan toprak erozyonu önlenecektir.
Tarımsal üretimde de ciddi artış olacaktır.
-Daha
önce bazı meyilli alanlarda insan gücü ile gradoni teras yapılmaktaydı.
İnsan gücü ile yapılan bu terasların yapılması hem çok güç, hem pahalı
ve hem de başarı oranı düşük oluyordu. Onun için işçi ile yapılan
gradoni teras zorunlu haller dışında yapılmıyordu. Buror Teras yöntemi
ile meyilli ve diri örtünün yoğun olduğu alanların ağaçlandırılması
daha kolay ve başarı düzeyi yüksek hale geldi.
-BUROR
TERAS yapımında kullanılan mini kazı makinelerinin ağırlığı 2-6 ton
civarındadır. 40-50 tonluk büyük iş makineleri gibi araziye tahribat
vermemektedir. Üstelik bu makinelerin taşınması da çok kolay olup küçük
bir kamyonetle bile taşınabilmektedir.
-BUROR
TERAS’ın genişliği ve işlenmiş toprak derinliği işçi ile yapılan
gradoni terasın iki katı kadar olmaktadır. Böylelikle BUROR TERAS’taki
toprağın su tutma kapasitesi işçiyle yapılan gradoni teras’takinden
yaklaşık 5 kat daha fazla olmaktadır. Bu da fidan için 5 misli besin ve
su anlamına gelmektedir.
-BUROR TERAS ile fidanların bakım ve takibi daha kolay ve ucuz olmaktadır.
-Bu
yöntem sayesinde yılın büyük bir bölümünde teras yapmak mümkün
olacağından ağaçlandırma çalışmaları da büyük hız kazanacaktır.
-BUROR TERAS’ın maliyeti henüz rekabet ortamı oluşmamasına rağmen işçi ile yapılan gradoni terastan çok daha ucuz olmaktadır.